Շարունակական խնամքի կարևորությունը. oncology.am

Քաղցկեղով հիվանդների խնամքն ակտիվ բուժումից հետո չի ավարտվում.  բժշկական թիմը շարունակում է հետևել նրա առողջությանը: Նրանք հետևելու են, արդյո՞ք քաղցկեղը չի կրկնվում, կարգավորելու են որոշ կողմնակի ազդեցություններ և հսկելու են ընդհանուր առողջական վիճակը:

Շարունակական խնամքի պլանի մշակում

Պացիենտը և բժիշկը պետք է աշխատեն միասին պացիենտի անհատական շարունակական խնամքի պլանի մշակման վրա: Այդ պլանը պետք է ծառայի առողջության հսկման ուղեցույց՝ գալիք ամիսների և տարիների ընթացքում: Պացիենտի շարունակական խնամքի պլանը կարող է ընդգրկել կանոնավոր ֆիզիկական զննումներ և/կամ բժշկական հետազոտություններ՝ առողջության վիճակը հսկելու նպատակով: Այն սովորաբար հիմնվում է կոնկրետ հիվանդությունների բժշկական ուղեցույցների վրա: Բժիշկը նաև հաշվի է առնում պացիենտի անհատական կարիքներն ու նախապատվությունները:

Գտնվելով շարունակական խնամքի ներքո՝ հիվանդներն իրենց զգում են վերահսկված և վերադառնում են իրենց առօրյա կյանքին: Առողջապահական համակարգի աջակցությունն անհրաժեշտ է ֆիզիկական և հուզական առողջության պահպանման համար:

Կրկնությունների դիտարկում

Շարունակական խնամքի նպատակներից մեկը քաղցկեղի կրկնությունների բացառումն է: Կրկնվող քաղցկեղը բուժումից հետո օրգանիզմում քիչ քանակությամբ չհայտնաբերված քաղցկեղային բջիջների պահպանման արդյունքում կրկին զարգացող քաղցկեղն է: Այս բջիջների քանակը կարող է ավելանալ այնքան, որ ի հայտ գան հետազոտության արդյունքում կամ զարգանան նախանշաններ և ախտանիշներ:

Քաղցկեղի կրկնվելու հավանականությունը պայմանավորված է ի սկզբանե ախտորոշված քաղցկեղի տեսակով, ինչով նաև պայմանավորված է դրա կրկնության հավանական ժամանակը և տեղակայումը: Ցավոք, բժիշկներն անկարող են կանխատեսել, թե ում մոտ կարող է կրկնություն լինել: Հիվանդի անամնեզին տեղյակ բժիշկը կարող է քաղցկեղի կրկնության ռիսկերի մասին անհատական տեղեկատվություն տրամադրել և առաջարկել այդ ռիսկը նվազեցնող ճանապարհները:

Շարունակական դիտարկման ժամանակ բժիշկը կարող է առողջությանը վերաբերող հատուկ հարցեր տալ: Որոշ հիվանդների մոտ, որպես շարունակական խնամքի մաս, կարող են արյան հետազոտություն կամ պատկերային հետազոտություններ իրականացվել: Հետազոտությունների ցանկը պայմանավորված է մի շարք գործոններով.

• ի սկզբանե ախտորոշված քաղցկեղի տեսակով և փուլով,
• իրականացված բուժման տեսակով,
• հիմնավորում, որ տվյալ հետազոտությունը կօգնի վերանայել բուժումը և ապա բարելավել հիվանդի առողջական վիճակը կամ երկարացնել նրա կյանքը:

Բժիշկը կարող է նաև տեղեկացնել քաղցկեղի կրկնության մասին վկայող ախտանիշների և նշանների մասին:

Երկարաժամկետ և հետաձգված բարդությունների կարգավորում

Հիվանդների մեծ մասը որքան էլ կանխազգում կամ հոգեբանորեն պատրաստ են բարդությունների առաջացմանը բուժման ընթացքում, այնուամենայնիվ, նրանց կողմից հաճախ է նման փաստն անակնալ ընդունվում, երբ որոշ բարդություններ ձգձգվում են: Դրանք կոչվում են երկարաժամկետ բարդություններ: Բացի այդ, որոշ ուշացած բարդություններ կարող են զարգանալ ամիսներ, նույնիսկ տարիներ անց: Երկարաժամկետ և ավելի ուշ ի հայտ եկող բարդությունները կարող են ներառել ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ հուզական փոփոխություններ:

Հարկ է բժշկի հետ քննարկել երկարաժամկետ բարդությունների զարգացման ռիսկը, ինչը պայմանավորված է քաղցկեղի տեսակով, բուժման պլանով և ընդհանուր առողջական վիճակով: Եթե հավանական են բուժումից հետո ավելի ուշ ի հայտ եկող բարդությունների զարգացումը, հարկ է որոշ հետազոտություններ անցնել:

• Գլխի, պարանոցի կամ կոկորդի վրա ճառագայթային բուժում ստացած հիվանդներին խորհուրդ է տրվում յուրաքանչյուր տարի հետազոտել վահանաձև գեղձը:
  
  
• Բլեոմիցին (բլենոքսան) ստացած կամ ցողունային բջիջներ փոխպատվաստված հիվանդներին խորհուրդ է տրվում ստուգել թոքերի ֆունկցիան: Այն ցույց կտա, թե որքան օդ կարող են պահել թոքերը և որքան արագ է օդը ներշնչվում և արտաշնչվում թոքերով:
  
  
• Կրծքավանդակին ճառագայթային բուժում ստացած կամ անտրացիկլինի դասի բարձր դեղաչափով դեղորայք (դոքսոռուբիցինը` ադրիամիցինը), կամ սրտի գործունեության վրա ազդող այլ քիմիաթերապիա ստացած հիվանդներին խորհուրդ է տրվում կանոնավոր կատարել էլեկտրասրտագրություն:
  
  
• Երիտասարդ տարիքում կրծքավանդակի ճառագայթում ստացած կանանց խորհուրդ է տրվում վաղ տարիքից սկսած կատարել կանոնավոր մամոգրաֆիա:
  
  
• Նոր քաղցկեղը բացառելու նպատակով խորհուրդ է տրվում պարբերաբար կատարել պատկերային հետազոտություններ, ինչպիսիք են ռենտգեն-հետազոտությունը կամ համակարգչային տոմոգրաֆիան, և/կամ արյան հետազոտություններ:

Շատ կարևոր է բժշկի հետ խոսել քաղցկեղի պատմության վրա հիմնված համապատասխան հետազոտությունների մասին:

Որտեղ կազմակերպել շարունակական խնամքը

Որոշ հիվանդներ շարունակում են այցելել իրենց ուռուցքաբանին, որոշներն՝ ընտանեկան բժշկին կամ առողջապահական համակարգի այլ մասնագետի: Այս որոշումը պայմանավորված է մի շարք գործոններով, ներառյալ.

• քաղցկեղի տեսակով և նրա փուլով,
• բուժման կողմնակի ազդեցություններով,
• առողջության ապահովագրման կանոններով,
• անհատական նախապատվությամբ:

Հիվանդները կարող են շփոթության մեջ հայտնվել բժշկի ընտրության հարցում, ինչին կարող է օգտակար լինել շրջապատի այլ նմանատիպ հիվանդների հետ խնամքի կազմակերպման մասին զրույցները:

Պահպանել անհատական առողջական վիճակի մասին գրանցումները

Հիվանդի ախտորոշման և բուժման պլանի մասին տեղեկատվությունը շատ արժեքավոր է բոլոր այն բժիշկների համար, ովքեր պետք է զբաղվեն  նրա խնամքով: Շատ հիվանդներ իրենց բուժման համառոտ շարադրանքը լրացնում են իրենց բուժող առողջապահական համակարգի մասնագետների օգնությամբ: Ամերիկայի կլինիկական ուռուցքաբանության միությունն (ASCO) առաջարկում է քաղցկեղի բուժմանը հետևելու և շարունակական խնամքը կազմակերպելու նպատակով բժշկի կողմից տրված խորհուրդները գրանցելու համար հատուկ ձևեր:

Հիվանդի բուժման պլանի և շարունակական խնամքի կազմակերպման մասին տեղեկատվությունը հատկապես կարևոր է առաջնային օղակի բժշկի համար, ով կարող է ներգրավված չլինել քաղցկեղի բուժման տարբեր էտապներում: Այդ մշակված ձևերը կօգնեն նրան հետևել հիվանդի շարունակական խնամքին և համոզված լինել, որ հիվանդը գտնվում է առողջացման ճանապարհին: Հիվանդի առողջության մասին գրանցումներով տեղեկատվության պահպանումն օգտակար է նաև հետագայում բժշկի փոխվելու պարագայում:

Բուժման համառոտ շարադրանքը սովորաբար ներառում է .

• ախտորոշման օրը,
  
  
• քաղցկեղի տեսակը, ներառյալ` հյուսվածք/բջիջ տեսակը, փուլը, և աստիճանը (եթե հայտնի է),
  
  
• ստացած բուժումների օրերը և ցանկը, ներառյալ` բուժման տեսակը/ դեղորայքի անվանումը, դեղորայքի կամ ճառագայթային բուժման չափաբաժինը, և բուժման ցիկլերի քանակը,
  
  
• բուժման ընթացքում հայտնաբերված ցանկացած բժշկական տվյալ, ինչպիսիք են` առաջացած բարդությունները և նրանց կարգավորումը,
  
  
• բոլոր ախտորոշիչ հետազոտությունների արդյունքները,
  
  
• քաղցկեղի բուժումից հետո առողջական  վիճակի գնահատման համար անհրաժեշտ հետազոտությունների ժամանակացույցը,
  
  
• քաղցկեղի բուժումից հետո երկարաժամկետ բարդությունների զարգացման ռիսկը:

Բժշկին տրվող հարցեր

Ստորև ներկայացվում են հարցեր, որոնք կարող են օգտակար լինել հիվանդին` բժշկի հետ շարունակական խնամքի մասին խոսելիս:

• Ո՞րն է քաղցկեղի կրկնվելու ռիսկը: Կա՞ն, արդյոք, նախանշաններ կամ ախտանիշներ, որոնք կվկայեն քաղցկեղի կրկնության մասին:
  
  
• Ի՞նչ պետք է անել, եթե հիվանդը նկատի այդ ախտանիշներից որևէ մեկը:
  
  
• Քաղցկեղի դեմ ստացած բուժման հետ կապված ինչպիսի՞ երկարաժամկետ կամ ուշ բարդություններ կարող են զարգանալ:
  
  
• Ո՞վ պետք է վարի շարունակական խնամքը, և արդյո՞ք նա փորձ ունի քաղցկեղով հիվանդների վարման բնագավառում:
  
  
• Որքա՞ն հաճախ պետք է ներկայանալ դիտարկման այցին:
  
  
• Ինչպիսի՞ հետազոտություններ պետք է իրականացվեն դիտարկման այցերի ընթացքում:
  
  
• Բուժման հետ կապված ինչպիսի՞ սքրինինգային հետազոտություններ է խորհուրդ տրվում:
  
  
• Որքա՞ն ժամանակ հիվանդը կարիք ունի սքրինինգային հետազոտություններ իրականացնել:
  
  
• Արդյո՞ք որևէ հատուկ դեղորայքի կամ սննդակարգի կարիք ունի հիվանդը:
  
  
• Արդյո՞ք որևէ մասնագետի ուղեգրման կարիք կա:
  
  
• Ի՞նչ կարելի է անել քաղցկեղի կրկնվելու կամ նոր քաղցկեղի առաջացման ռիսկը նվազեցնելու նպատակով:
  
  
• Հիվանդն ինչպե՞ս կարող է ստանալ բուժման համառոտ շարադրանքը և խնամքի պլանը՝ այն իր անձնական գրանցումներում պահելու համար:

Հաստատված Cancer.Net Editorial Board –ի կողմից, 09/2015

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ